تذکره الاولیاء - جلد 1

توضیحات تکمیلی

تذکره الاولیاء - جلد 1تذکرةالاولیاء کتابی عرفانی است به نثر ساده و در قسمت‌هایی مسجع، که در شرح احوال بزرگان اولیاء و مشایخ صوفیه توسط فریدالدین عطار نیشابوری به فارسی نوشته شده‌است. این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هریک به زندگی، حالات، اندیشه‌ها و سخنان یکی از عارفان و مشایخِ تصوف می‌پردازد، و ذکر مکارم اخلاق، مواعظ و سخنان حکمت‌آمیزشان در این کتاب آورده شده‌است. نخستین باب به حالات و سخنان جعفر صادق اختصاص یافته‌است، و باب هفتاد و دوم به حسین بن منصور حلاج (متوفی ۳۰۹). به نظر محمد استعلامی، دست‌نویس‌های معتبر تذکرةالاولیاء تا قرن دهم هجری، شامل همین ۷۲ باب است، امّا پس از قرن دهم فصل‌های دیگری با عنوان «ذکر متأخران از مشایخِ کِبار» بر این کتاب افزوده شده که حالات و سخنان ۲۵ تن از عارفان قرن‌های چهارم و پنجم را دربردارد. در این کتاب از کسانی چون اویس قرنی، بایزید بسطامی، ابراهیم ادهم، رابعه عدویه، ابوحنیفه، شافعی، احمد حنبل و امام محمد باقر یاد شده‌است. عطار در دیباچهٔ کتاب نحوهٔ گزینش و تألیف مطالب را به‌روشنی بیان کرده‌است؛ بنابراین مقدمه، نقل‌ها و روایت‌های تذکرةالاولیاء التقاطی از مطالب کتاب‌های دیگر است. از آثار صوفیانهٔ مهم و مشهور مربوط به اواخر قرن چهارم تا پایان قرن ششم، چند اثر با احتمال زیاد ممکن است مأخذ نقل‌های مؤلف تذکرةالاولیاء باشند، که عبارت‌اند از: طبقات الصوفیه اثر ابوعبدالرحمن محمد سلمی نیشابوری، حلیةالاولیا ابونعیم اصفهانی، و رسالهٔ قشیریه نوشتهٔ ابوالقاسم قشیری. کشف‌المحجوب هُجویری نیز احتمالاً از منابع عطار بوده، زیرا عطار برخی از مضامین آن را با عبارات روان‌تر و رساتر آورده‌است.