تاریخ مختصر دولت قدیم روم

توضیحات تکمیلی

تاریخ مختصر دولت قدیم روماز پیشگفتار: بعد الحمد و الصلوة ـ از جمله قبایل و امم سالفه که اعمال و آثار ایشان در جریان امور و کیفیت زندگانی سکنۀ این کره تصرف و مدخلیت تامه داشته و یادگارهای عبرت‌انگیز از خود گذاشته‌اند رومی‌های قدیم می‌باشند که مدّت چندین قرن دعوی مالک رقابی مردم روی زمین می‌نمودند و چندان هم بی حق نبودند زیرا که در برابر خود گردن فرازی نمی‌دیدند جز ملوک اشکانی یا شاهان ساسانی ایران که گاه گاه به واسطۀ جلوگیری از تجاوزات سرداران رومی یا به حکم دست‌اندازی به متصرفات ایشان آن قوم با حشمت و شأن را یادآور می‌شدند که مالک‌الملک علی الاطلاق دیگری است و دستگاه بشر هر قدر با وسعت و عظمت باشد از انقلابات دهر مصون نیست اما طائفۀ مزبور اگرچه عاقبت در مقابل سیل حوادث روزگار خودداری نتوانسته و دولت و سلطنت ایشان نیز دستخوش انحطاط و انقراض گردیده در دورۀ جهانداری و فرمانروایی خود در سیاست ملک و نظام لشکری و قوانین کشوری و غیرت وطنی و کلیۀ آداب تعیش و تمدّن راهی رفته و شیوه‌ای اختیار نموده بودند که ملل معظمه حالیه رفعت مقام و مایۀ احتشام خویش را از پیروی ایشان می‌دانند و بی‌مضایقه آنان را قدوۀ خود می‌خوانند در هر مورد به اعمال و آثار آنها نظر می‌کنند و قوانین و رسوم آن قوم را مأخذ و منشأ ترتیبات اجتماعی خویش قرار می‌دهند و از این روست که در ممالک متمدنه تدریس تاریخ روم را در مدارس و مکاتب جزء واجبات می‌شمارند و عدم اطلاع از اصول و وقایع آن را برای هر کس نقض تربیت محسوب می‌دارند.