ایترپرسیکوم: گزارش سفارتی به دربار شاه عباس اول

توضیحات تکمیلی

ایترپرسیکوم: گزارش سفارتی به دربار شاه عباس اولاین کتاب گزارشی است از دربار شاه عباس اول که به وسیله فرستاده امپراتور آلمان انجام گرفته و در آن چشم‌اندازی از فرهنگ و شرایط اجتماعی ایران را از نگاه نه‌چندان بی‌طرفانه یک خارجی در آن برهه از تاریخ می‌توان دید. دوران سلطنت شاه عباس اول که با لقب بزرگ از دیگر شاهان صفوی ممتاز شده، از دوران‌های پراهمیت تاریخ ایران است. در آن زمان قدرت سلاطین عثمانی که بر امپراتوری پهناوری مسلط شده بودند و تا قلب اروپا و پشت دروازه‌های وین رانده بودند، برای دولت‌های همجوار کابوسی هولناک شده بود. بدین‌گونه بود که فرستادگان رسمی و غیررسمی و سفیران متعددی به دربار پادشاهان صفوی و مخصوصاً شاه عباس اول می‌آمدند و از دربار ایران نیز سفیرانی به دربارهای اروپا می‌رفتند. شاه عباس در سال ۱۵۹۹م ۱۰۰۷/ق سرآنتونی شرلی را همراه با یکی از درباریان، به نام حسینعلی بیک را به دربار پادشاهان اروپا فرستاد تا هم‌پیمان‌های دوستی و اتحاد بر ضد سلطان عثمانی منعقد سازند. این دو فرستاده شاه عباس از راه مسکو به اروپا رفتند و در پائیز سال بعد در شهر پراگ که در آن زمان پایتخت امپراتوری آلمانی بود، به حضور امپراتور رودولف دوم باریافتند و او از ایشان به گرمی و محبت بسیار پذیرایی کرد. امپراتور تصمیم گرفت که متقابلاً سفیری به دربار شاه عباس اعزام دارد. برای این منظور، یکی از نجبای ناحیه ترانسیلوانی، به نام «کاکاش فن‌زالان کمنی» را برگزید. این سفیر ماموریت داشت که به دربار تزار روس در مسکو برود و از آنجا با کمک تزار، سفر خود را به سوی ایران دنبال کند. او از راه دریای خزر به ایران آمد؛ ولی در لنگرود گیلان بیمار شد و در لاهیجان درگذشت. کاکاش پیش از مرگ، منشی مخصوصش را که «دریابل ژرژ تکتاندرفن » نام داشت، مامور ساخت که ماموریتش را دنبال کند و به حضور شاه عباس برود. شرح مسافرت اتی‌ین کاکاش دوزالون کمنی بوسیله دریابل ژرژ تکتاندرفن تدوین و تنظیم شد. در ابتدای کتاب برای روشن شدن اوضاع آن زمان و علل تقاضای امپراتور ردلف دوم از دخالت گراندوک مسکو و پشتیبانی شاه عباس در جنگی که در این تاریخ میان اتریش و عثمانی درگیر شده بود و نیز سیاست پادشاه ایران به بیان مقدمه مختصری مبادرت می‌ورزد. این سفر در سال ۱۶۰۲م. از پراگ آغاز و با شرح آنچه که در ولونی و لیتوانی و روسیه و مسکو و تاتاری و در کشورهای غازان و حاجی طرخان و در دریای خزر و در ایران و ارمنستان و سایر ایالات اروپا و آسیا بر آنها گذشته، به یابل خاتمه یافته است. همچنین در آن اطلاعات بسیار دقیق و مفیدی از اوضاع روسیه در اوایل قرن هفدهم میلادی و شرح حال شاه عباس کبیر و جنگ‌های او با عثمانی‌ها و فتوحاتش در آذربایجان و در ارمنستان داده شده است.