احسن التواریخ

توضیحات تکمیلی

احسن التواریخاحسن‌التواریخ کتابی بوده‌است در دوازده جلد (بنا به ادعای مؤلف) که دو جلد پایانی آن باقی مانده‌است و اثری از ۱۰ جلد دیگر در هیچیک از کتابخانه‌های جهان به دست نیامده است و ممکن است اصلاً نگاشته نشده باشد. دو جلد موجود دربارهٔ تاریخ ایران و برخی مناطق مجاور (از جمله عثمانی، ماوراءالنهر و ترکستان) از سال ۸۰۷ قمری/۷۸۳ خورشیدی تا ۹۸۵ ق./۹۵۶ خ. است. نویسنده این کتاب حسن روملو از مورخان و سربازان ایرانی عهد شاه تهماسب یکم صفوی است. این کتاب وقایع تاریخی را از آغار پادشاهی شاهرخ -پسر تیمور- در سال ۸۰۷ قمری/۷۸۳ خورشیدی آغاز می‌کند و به شرح حکومت‌های تیموریان، عثمانی، قراقویونلو، آق‌قویونلو، صفویان، ازبکان یا شیبانیان و برخی حکومتهای جزئی دیگر تا سال ۹۸۵ ق./۹۵۶ خ. که مصادف با آغاز پادشاهی شاه محمد خدابنده است می‌پردازد. احسن‌التواریخ مهمترین منبع برای تاریخ ایران در دوران شاه تهماسب یکم صفوی است و در آن شرح حال شاعران و نویسندگان و هنرمندان دوران مذکور آمده است و از این لحاظ، این کتاب فقط به تاریخ سیاسی و جنگها نمی‌پردازد بلکه تاریخ فرهنگی را نیز مدنظر دارد. این کتاب نثری ساده و روشن دارد و از اشعار فارسی نسبتاً زیادی در متن آورده شده است که برخی سروده خود حسن بیگ روملو است.