کتاب موسیقی کبیر

توضیحات تکمیلی

کتاب موسیقی کبیر«موسیقی کبیر»، اثری بنیادی در نظریه موسیقی از فیلسوف و موسیقی‌شناس برجسته دوران اسلامی، ابونصر فارابی (۸۷۲–۹۵۰/۹۵۱ میلادی) که به زبان عربی نوشته شده است. این اثر یکی از کامل‌ترین و معتبرترین منابع در زمینه دانش نظری و عملی موسیقی در دنیای اسلامی به شمار می‌رود. فارابی کتاب را به دو بخش اصلی تقسیم کرده است: نخستین بخش شامل دو گفتمان است که مبانی نظری موسیقی را بررسی و توضیح می‌دهد—از جمله چگونگی تولید صدا و اصول تئوریک آن—و بخش دوم این اصول را در رابطه با ابزارهای موسیقی موجود در زمانه‌اش، فواصل صوتی و انواع ملودی‌ها بررسی می‌کند. بخش دوم اثر، قرار بود نقد یا تفسیر آثار نظریه‌پردازان پیشین موسیقی باشد، اما متاسفانه اصل آن تاکنون به‌طور کامل باقی نمانده است. فارابی در این اثر نظریه‌هایی همچون استفاده از دستگاه‌ها (مقام‌ها)، روابط هارمونیک و نسبت‌های عددی—که متاثر از نظریه‌های فیثاغورث درباره هارمونی است—را به دقت تبیین کرده است. در کتاب، فارابی همچنین ابزار موسیقی متداول زمان خود، مانند سازهای زهی نظیر شَه‌رود، تنبور بغدادی و تنبور خراسانی، و به ویژه ʿūd (عود) را مورد بررسی قرار داده است. وی ویژگی‌های صوتی، مشخصات مقامات موسیقیایی و فواصل موسیقایی را همراه با طراحی‌های تصویری تشریح کرده است. در کل، «موسیقی کبیر» اثری است جامع، هماهنگ با علوم نظری و موسیقی، و نشان‌دهنده نگرش فلسفیِ علمیِ فارابی درباره موسیقی که همچنان مرجعی ارزشمند برای پژوهشگران فلسفه موسیقی و تاریخ نظریه موسیقی محسوب می‌شود.